Tarihçi gözlüğümle bakınca geçmişin izleriyle bugünü bağlamaya çalışırım; her “bugün” aslında birçok kırılmanın, birikimin ve bellek savaşlarının ürünüdür. “Gönül Bağı Projesi” adlı güncel girişim de, bu bağlamda, geçmiş–gelecek ekseninde, toplumsal yaraların iyileştirilmesi yönünde bir çaba olarak okunabilir. Bu yazıda Gönül Bağı Projesi’nin ne olduğu, tarihsel arka planı, toplumsal dönüşüm bileşenleri ve bugüne taşıdığı anlamları ele alacağım.
—
Gönül Bağı Projesi Nedir?
Gönül Bağı Projeleri, Türkiye’de özellikle 6 Şubat 2023 depremleri sonrası, afet bölgelerindeki toplumsal dokuyu yeniden güçlendirmeye yönelik bir dizi sosyal sorumluluk inisiyatifi çerçevesinde kurgulanan projelerdir. [1]
Bu projeler, mağdur bölgelerde istihdam, eğitim, yerel üreticilerin desteklenmesi, mesleki beceri kazandırma gibi alanlara odaklanır. [2]
Örneğin, Hatay’da Çağrı ve Mesleki Eğitim Merkezi kurulması, 5 bin depremzedeye mesleki eğitim verilmesi, ilk etapta 250 kişiye iş olanağı sağlanması gibi somut adımlar atılmıştır. [2]
Ayrıca “Gönül Bağı Vitrin” gibi uygulamalarla, afet bölgelerindeki kadın üreticilerin el emeği ürünlerini tanıtma, “Açık İşletmeler Projesi” ile zarar gören işletmelerin yeniden açılmasına destek sağlama gibi bileşenler yer alır. [3]
Turkcell, Financell, İşTurkcell gibi kurumlarıyla Gönül Bağı projelerini koordineli şekilde yürütmektedir. [3]
Bu yönleriyle Gönül Bağı, salt bir yardım kampanyası değil, afet sonrası toplumsal yeniden yapılanma ve dayanışma amaçlı uzun soluklu bir girişimdir.
—
Tarihsel Süreçler ve Kırılma Noktaları
Afet Yönetiminden Toplumsal Devamlılığa
Türkiye’nin geçmişinde afetler sıkça yaşanmıştır: deprem, sel, yangın gibi krizler, devlet ve toplum arasında dayanışma modellerini sürekli test etmiştir. Ancak geleneksel yardım odaklı yaklaşımlar, genellikle geçici çözümler üretir. Gönül Bağı Projesi, bu eksikliği fark ederek “kalıcı toplumsal dönüşüm” niyetiyle biçimlenmiştir.
Kırılma noktası, 2023 depremleridir: büyük yıkımlar, yalnız fiziksel altyapıyı değil, sosyal bağları da tahrip etti. Halkın bağları, komşuluk ilişkileri, yerel ekonomiler çöktü. Bu zeminde, yeni bir “gönül bağı” kurma ihtiyacı doğdu.
Kamusal Politikadan Özel Sorumluluğa
Geçmişte devletin rolü, afet sonrası müdahaleyi koordine etmekti. Ancak bu modelde toplumsal sahiplenme ve yerel aktör katılımı ikincil kaldı. Gönül Bağı ile özel sektör (örneğin Turkcell), kamu gücü ve yerel aktörler bir araya geliyor. Bu işleyiş, kamusal-özel işbirliği modelini afet sonrası kalkınma alanında yeni biçimlerle ön plana çıkarıyor.
Bellek, Kimlik ve Aidiyetin Yeniden İnşası
Afet ortamı, toplum belleğinde travmatik izler bırakır. Gönül Bağı Projesi, sadece somut ihtiyaçları karşılamakla kalmaz; aynı zamanda bölge halkının psikososyal iyileşmesine, aidiyet hislerinin yeniden inşasına dokunur. İnsanlar, projeye katılarak “bu toprağın parçasıyım” hissini tazeler.
—
Toplumsal Dönüşümler ve Kurumsal Model
Kurumsal Yapı ve Dayanışma Mekanizmaları
Gönül Bağı projeleri, kurumların altyapısını kullanır: Turkcell’in iletişim ağı, Financell finansal araçları, İşTurkcell’ın dijital hizmetleri bir araya gelir. Bu, kurumsal sinerjinin toplumsal fayda üretme kapasitesini gösterir. Projeler, merkezi kararlarla değil, yerelden başlayarak aşamalı biçimde yaygınlaşmaktadır.
Sürdürülebilir Ekonomi ve Yerel Gelişim
Afet bölgelerinde, geçici yardımların ötesine geçmek için sürdürülebilir kalkınma önem kazanır. Gönül Bağı projeleri, yerel üreticiyi destekleme, KOBİ’lere dijital pazarlama fırsatları sunma, işletmeleri yeniden açma gibi adımlarla ekonomik canlanmayı amaçlar. Bu yaklaşım, klasik yardım modellerinden farklı olarak “özgürleştirici kalkınma” (development as empowerment) hattında yer alır.
Toplumsal Etki ve Geleceğe Taşıma
Gönül Bağı Projesi’nin etkisi yalnızca bugüne dönük değil. Eğitim tesisleri, mesleki eğitim merkezleri, vitrinin sürekli kullanımı gibi unsurlar, bölgedeki kurumların ve toplumsal altyapının yeniden güçlenmesini sağlar. Zamanla bu proje, benzer afet bölgelerinde model olarak örnek alınabilir.
—
Geçmişten Bugüne Paralellikler ve Dersler
– 1999 Marmara Depremi sonrası yapılan yardımlar ile Gönül Bağı’nın yaklaşımı karşılaştırılabilir: o dönemde çoğu yardım sürekliliği koruyamamıştı.
– 1950’ler-1980’lerde nüfus hareketleri ve kırsal göç süreçlerinde, devletin sosyal projeleri de yerel dokuyu zedeleyebilmişti — Gönül Bağı, tersine yerel sahiplenmeyi merkeze koyar.
– Dünya ölçeğinde, Japonya’da ve Kuzey Avrupa’da afet sonrası toplumsal yeniden yapılanma modelleriyle paralellikler görülebilir: yardım değil, toplumsal bağları güçlendirmek.
—
Sonuç ve Tartışma Çağrısı
Gönül Bağı Projesi, tarihsel bağlamla bugünü birbirine ekleyen, toplumsal dokuyu yeniden inşa etmeyi hedefleyen sembolik bir girişimdir. Afet sonrası “yeniden kurma” süreci, yalnız betonla değil, gönüllerle yapılır. Kurumlar, kaynaklar, eğitim, istihdam; bunlar araçtır. Ama esas olan, insanların yeniden umutla bağ kurduğu bir topluluk inşa etmektir.
Okuyucuya öneriyorum:
– Kendi yaşadığınız yerlerde benzer “gönül bağı” girişimleri gördünüz mü?
– Afet ya da kriz durumunda sürdürülebilir çözüm önerileriniz neler olurdu?
– Gönül bağı fikri sizin için ne ifade ediyor — yardım mı, dönüşüm mü, yoksa aidiyet mi?
Yorumlarda geçmişten bugüne paralelliklerinizi, gözlemlerinizi ve bu projenin toplumda nasıl bir iz bırakabileceğini paylaşın.
—
Sources:
[1]: https://digitalreport.com.tr/gonul-bagi-projeleri-nedir-124618/?utm_source=chatgpt.com “Gönül Bağı Projeleri nedir? • Digital Report”
[2]: https://medya.turkcell.com.tr/bulletins/gonul-bagi-ile-hatayda-yuzlerce-kisiye-is-binlerce-kisiye-egitim/?utm_source=chatgpt.com “‘Gönül Bağı’ ile Hatay’da yüzlerce kişiye iş, binlerce kişiye eğitim”
[3]: https://www.turkcell.com.tr/gonulbagi?utm_source=chatgpt.com “Turkcell – Gönül Bağı Projeleri”